Jak dużo ziemniaków zjadają Polacy? Rozmowa z dr. Wojciechem Nowackim, prezesem Stowarzyszenia Polski Ziemniak, cz. I

Ziemniak, kartofel, pyra… nieważne, jak go nazywasz – ważne, jak go serwujesz! O tym, jak wygląda spożycie ziemniaka w Polsce, jakie gatunki są najpopularniejsze wśród restauratorów i jak pandemia wpłynęła na podaż frytek, rozmawiamy z rozmawiamy z drem Wojciechem Nowackim, prezesem Stowarzyszenia Polski Ziemniak. 

Jak dużo ziemniaków zjadają Polacy? Jaka jest tendencja konsumpcji ziemniaka – rosnąca czy malejąca?

Wojciech Nowacki (WN): Zacznijmy od tego, że w Polsce spożycie ziemniaków nieprzetworzonych (czyli świeżych) wykazuje długookresową tendencję spadkową. Zmniejszenie spożycia występuje m.in. w sezonach relatywnie niskich cen detalicznych i konkurencyjności cenowej ziemniaków względem ich podstawowych substytutów. Wynika to ze zmiany stylu życia, w tym nawyków żywieniowych, przede wszystkim wśród młodego pokolenia Polaków. Co ciekawe, całkowite bilansowe spożycie ziemniaków (świeżych i przetworzonych) w sezonie 2019/20 zmniejszyło się do 88 kg/mieszkańca, tj. o 4 kg (o 4,3%) w porównaniu z sezonem poprzednim, ale pozostało na poziomie o ok. 50% wyższym niż w większości krajów Unii Europejskiej. Udział przetworów (m.in. frytki, chipsy, wyroby z suszu) w całkowitym spożyciu ziemniaków zwiększył się o 1,7 pkt. proc. do 24,9%, ale nadal był znacznie mniejszy niż w krajach Europy Zachodniej, gdzie sięga ok. 40%.

Jak kształtują się ceny ziemniaka w Polsce?

WN: Ceny ziemniaka w Polsce w sezonie 2019/20 pod presją niskich zbiorów poszybowały ostro w górę do rzadko spotykanego poziomu. Na rynkach hurtowych ceny ziemniaka jadalnego również są dość wysokie w porównaniu do lat ubiegłych. Jest to oczywiście efekt niskich i złej jakości zbiorów. Z biegiem czasu (zimą) wystąpiła tendencja do stopniowego obniżania się ceny hurtowej. Był to efekt nadmiernego importu ziemniaka pochodzącego z krajów Europy Zachodniej, który w znacznej ilości nie jest ewidencjonowany jako obrót międzynarodowy, lecz jako wewnątrzwspólnotowy. Konsekwencją wysokich cen hurtowych były także bardzo wysokie ceny ziemniaków jadalnych na targowiskach miejskich. Ich cena w ubiegłym sezonie przekraczała 2 zł za kilogram. Jeszcze wyższe ceny za ziemniaki jadalne były w sprzedaży detalicznej w różnego rodzaju placówkach sklepowych. Ich ceny kształtowały się od 1,0 do nawet 6 zł za kilogram w zależności od jakości i atrakcyjności oferowanych bulw, wielkości i rodzaju opakowania, a także od systemu ich produkcji. Ziemniaki ekologiczne generalnie były 2-krotnie droższe od ziemniaków pochodzących z systemów konwencjonalnych. 

A jak pandemia wpłynęła na polski sektor ziemniaczany?

WN: Ogłoszenie pandemii COVID–19 w Polsce wywołało natychmiastowe ożywienie na rynku ziemniaka jadalnego. Potwierdziło to tezę, że ziemniak dla Polaków jest podstawowym produktem żywnościowym i nie może go zabraknąć w naszych domach w chwili zagrożenia. Praca zdalna, kwarantanna domowa i fala strachu przed głodem spowodowały, że Polacy w początkowym okresie pandemii kupowali nawet 3-krotnie więcej ziemniaków jadalnych niż w normalnych okresach. Obecnie ten niepokój został już istotnie złagodzony, ale w dalszym ciągu popyt na ziemniaki utrzymuje się na dość wysokim poziomie. Należy pamiętać, że w obecnym sezonie cena za ziemniaki jadalne po niskich zbiorach wywołanych ubiegłoroczną suszą jest bardzo wysoka. Nie przeszkadzało to jednak mieszkańcom naszego kraju do wzmożonego popytu na to warzywo w okresie pandemii. W ofercie handlowej znajdowały się ziemniaki polskiej produkcji jak i dostarczone z innych krajów UE i krajów trzecich. Na początku maja do naszego kraju przywieziono dalsze olbrzymie ilości ziemniaków z krajów Europy Zachodniej (Francja, Belgia, Holandia, Niemcy, W. Brytania), które tam nie zostały zagospodarowane przez spowolnione (lub nawet zamknięte) przetwórstwo spożywcze z powodu panującej pandemii. 

Czy problem dotyczy także frytek? 

WN: Tak. Największe konsekwencje pandemii koronawirusa na rynek ziemniaka miało zamknięcie gastronomii, gdzie najczęściej oferowano frytki (HoReCa). Dotyczy to Polski i polskiego przetwórstwa spożywczego ziemniaków produkującego frytki, chipsy i susze, ale jeszcze w większym stopniu innych krajów UE, gdzie udział w rynku ziemniaków w postaci przetworów spożywczych jest dużo większy niż u nas (ok. 20%). Dla Francji, Niemiec, Belgii i Niderlandów straty wywołane pandemią COVID–19 oszacowano na ponad 400 mln euro, do czego należy jeszcze doliczyć utratę wartości generowanej przez handel, przetwórstwo, gastronomię i inne kanały dystrybucji. Dlatego też w pewnej części ziemniaki te trafiły na polski rynek. 

Które odmiany ziemniaków cieszą się największą popularnością wśród restauratorów?

WN: W stosunku do lat ubiegłych zmiany na listach najpopularniejszych odmian w Polsce są nieznaczne. W dalszym ciągu do najpopularniejszych odmian należą: Vineta, Denar, Lord, Bellarosa, Irga, Tajfun, Innovator, Jelly, Irys, Gwiazda, Owacja oraz Bryza. Coraz częściej na listę najpopularniejszych odmian w kraju wchodzą odmiany nie rejestrowane w Krajowym Rejestrze Odmian, a wpisane tylko do Katalogu CCA UE. Popularne w sprzedaży w sieciach sklepowych są odmiany: Agata, Gala, Colomba, Catania, Lilly, Melody, Jazzy, Exellence, Red Sonia, Red Lady, Red Fantasy czy Riviera. Ranking 20 najpopularniejszych w kraju odmian jadalnych ziemniaków wskazuje, że w uprawie i w sprzedaży na targowiskach, oraz w tzw. Rolniczym Handlu Detalicznym popularność odmian hodowli krajowych i zagranicznych jest zbliżona, a w sieciach sklepowych popularniejsze są zdecydowanie odmiany hodowli zagranicznych. Odmiany zagraniczne zdominowały także zaplecze surowcowe dla przetwórstwa spożywczego produkującego frytki i chipsy, np. odmiany Innovator, Fontane, Albatros, Arrow, Omega, VR 808, Markies, Hermes, Lady Rosetta, Taurus, Verdi itp. 

Najpopularniejsze odmiany ziemniaków jadalnych

Ranking najpopularniejszych 20 odmian ziemniaków w kraju w 2020 r. w produkcji towarowej i w sprzedaży.