Olej palmowy VS rzepakowy. Co warto o nich wiedzieć?
Dwa najpopularniejsze obecnie oleje: rzepakowy i palmowy. Co warto o nich wiedzieć? Który warto wybierać do swojej kuchni, a którego lepiej się wystrzegać? Sprawdźmy!
Unia Europejska jest największym na świecie producentem rzepaku. Dwóch czołowych producentów w UE to Niemcy i Francja, następnie Wielka Brytania, Polska, Rumunia i Czechy. Głównym motorem zapotrzebowania na olej rzepakowy jest przemysł biodiesla, ale przemysł spożywczy ma również znaczący wpływ na stale rosnący popyt na olej rzepakowy.
Olej rzepakowy w Polsce przeznaczany jest głównie na cele spożywcze, a od wprowadzenia do uprawy odmian podwójnie ulepszonych stał się podstawowym olejem jadalnym. Odmianami podwójnie ulepszonymi, dwuzerowymi (00) lub canola określamy te odmiany rzepaku, które charakteryzują się zawartością szkodliwego kwasu erukowego w oleju z nasion niższą niż 2% i zawartością glukozynolanów w śrucie niższą niż 30 µM/g beztłuszczowej, suchej masy nasion. Niska zawartość glukozynolanów umożliwia wykorzystanie śruty rzepakowej do celów paszowych.
Dokładniejszą charakterystykę oleju rzepakowego znajdziesz tutaj. Konkurencyjnym wobec oleju rzepakowego surowcem, szeroko wykorzystywanym w przemyśle spożywczym jest olej palmowy. Obecnie olej palmowy i jego produkty (głównie oleina palmowa) należą do najważniejszych olejów służących do przygotowania posiłków z kategorii RTE (ang. Ready To Eat – gotowe do spożycia). Przyczyną takiego stanu rzeczy jest to, że olej palmowy jest znacznie tańszy od innych surowców, w tym od oleju rzepakowego. Ponadto jest on dostępny w dużych ilościach, ma znakomitą stabilność oksydacyjną i daje oczekiwaną jakość przyrządzanych z jego udziałem potraw. W ten sposób olej ten spełnia wymagania zarówno konsumenta, jak i producenta.
Olej palmowy ma konsystencję półstałą, dlatego też stosowany jest w przemyśle spożywczym jako zamiennik innych stałych tłuszczów lub w mieszaninach z innymi tłuszczami roślinnymi np. do produkcji margaryn, słodyczy, czekolady, lodów i produktów cukierniczych. Oleina uzyskana z oleju palmowego stanowi główny składnik frytury, stosowanej w gastronomii oraz w zakładach przemysłu spożywczego w procesie smażenia. Batony, słodycze, lody, ciastka, chipsy, mrożonki czy gotowe zupy – co łączy te produkty? Po przeczytaniu etykiet tych artykułów, w składzie każdego z nich znajdziemy olej palmowy. Badania przeprowadzone w 2009 r. przez „Independent”, pokazały, że olej palmowy występował w 43 ze 100 najlepiej sprzedających się produktów spożywczych w Wielkiej Brytanii. Natomiast jeszcze kilkanaście lat temu tłuszcz palmowy był stosowany lokalnie, głównie w krajach południowo-wschodniej Azji.
Zaletą oleju palmowego jest jego cena, wartości funkcjonalne i dostępność. Wydajność oleju rzepakowego, najlepszego ze wszystkich nasiennych, to jedna tona z hektara, a palmowego do 7 ton z hektara, czyli siedem razy więcej.
Jego minusem jest wartość żywieniowa. Tłuszcz palmowy posiada ok 50% kwasów tłuszczowych nasyconych w swoim składzie (tłuszcz kokosowy ma ich przeszło 90%) . Światowa Organizacja Zdrowia wskazuje wprost, że jedną z zasad zdrowego odżywiania jest ograniczenie spożycia nasyconych tłuszczów. Zdecydowanie najmniejszą ilością nasyconych kwasów tłuszczowych spośród olejów roślinnych cechuje się olej rzepakowy, stąd jest on szczególnie cenny pod względem żywieniowym.
Istnieją także bardzo duże wątpliwości co do kwestii etycznych związanych z produkcją oleju palmowego. W wyniku rabunkowej wycinki drzew pod uprawę palm olejowych przemysł spożywczy przyczynia się do destrukcji lasów deszczowych Indonezji i Malezji, co bezpośrednio grozi wymarciem żyjących tam orangutanów oraz zmianami klimatycznymi, których doświadczamy na całym świecie, także tu w Polsce. Odpowiedzią na taki stan rzeczy ze strony WWF (World Wide Fund for Nature) było powołanie inicjatywy wielostronnej Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO) w celu ustanowienia certyfikacji oleju palmowego, którego produkcja byłaby bardziej odpowiedzialna wobec środowiska i ludzi. Do inicjatywy weszli najwięksi gracze, w sumie kontrolujący około 40% rynku tego surowca. Obecnie certyfikowane przez RSPO jest ok. 19 proc. światowej produkcji oleju palmowego. Dzień 1 lutego został ogłoszony Dniem Bez Oleju Palmowego. Organizacje ekologiczne chcą w ten sposób promować redukcję nadmiernego spożycia oleju palmowego oraz zastępowanie go olejami produkcji europejskiej (np. olejem słonecznikowym, rzepakowym, czy z oliwek).
Reasumując olej palmowy jest bardzo powszechnie stosowany w przemyśle spożywczym, głównie ze względu na niską cenę, ale też ze względu na dobre właściwości użytkowe. Nie jest on jednak zbyt zdrowy ze względu na dużą zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych. Pod tym względem olej rzepakowy wypada znacznie lepiej, gdyż zawiera on ich najmniej spośród olejów roślinnych. Ponadto jego uprawa nie generuje aż tak dużych strat dla środowiska naturalnego, stąd zaleca się zwiększone wykorzystanie oleju rzepakowego w przemyśle i w gospodarstwach domowych.
Źródła:
- Bartkowiak-Broda I., 2009, “Nowe odmiany rzepaku, nowa jakość oleju” [w] “Olej rzepakowy – nowy surowiec, nowa prawda”.
- Blue Paper, 2018, “European Food Safety Trends – Key Issues & Perspectives”, Merieux NutriSciences.
- Krygier K. 2009, “Właściwości użytkowe rafinowanego oleju rzepakowego” [w] “Olej rzepakowy – nowy surowiec, nowa prawda”.
- Matthaus B., 2007, “Use of palm oil for frying in comparison with other high-stability oils”.
- Mengual Domenech A., 2012, “Analiza przydatności wybranych metod oceny bezpieczeństwa tłuszczów stosowanych w procesie smażenia”, Praca doktorska, Wydział Nauk o Żywności, SGGW, Warszawa
- Schmidt J. H., 2010, “Comparative life cycle assessment of rapeseed oil and palm oil”.
- Skrzyńska E., Matyja M., 2011, “Porównanie właściwości fizykochemicznych wybranych tłuszczy naturalnych oraz ich estrów metylowych”.
- USDA Foreign Agricultural Service, 2017, “EU-28: Oilseeds and Products Annual”.